Yn unol â chyngor y diwydiant, o 12 hanner dydd ar 21 Medi 2025, bydd rhai cyfyngiadau symud yn cael eu llacio ar gyfer pob anifail sydd wedi’i frechu yn erbyn Seroteip 3 Firws y Tafod Glas (BTV-3) sy’n symud o’r parth cyfyngedig i Gymru. Mae’r newid hwn yn dilyn ceisiadau gan y diwydiant da byw a’i nod yw cefnogi ei weithrediadau wrth barhau i reoli clefydau.
Mae’r tymheredd yng Nghymru ddiwedd mis Medi fel arfer yn ddigon isel i leihau’r risg y bydd y feirws BTV-3 yn cwblhau ei gyfnod deori mewn gwybed mân sydd newydd eu heintio. Fodd bynnag, gellir trosglwyddo’r clefyd o hyd:
- Gan wybed mân a gafodd eu heintio yn gynharach yn y tymor.
- Gan anifeiliaid gwrywaidd heintiedig yn ystod bridio.
Beth sy’n newid?
- Gall anifeiliaid sydd wedi cwblhau cynllun brechu sylfaenol gydag unrhyw frechlyn BTV-3 yn unol â’r daflen ddata gwybodaeth cynnyrch ac nad ydynt yn dangos unrhyw arwyddion o salwch symud i Gymru heb brawf cyn symud, o dan amodau trwydded gyffredinol. Rhaid i’r brechu anifeiliaid sy’n symud o dan awdurdod y drwydded hon fod wedi cael ei adrodd ar gov.uk ar https://www.gov.uk/guidance/report-your-use-of-the-bluetongue-serotype-3-btv-3-vaccine. Bydd y drwydded gyffredinol yn caniatáu i unrhyw anifail sydd wedi’i frechu symud o’r RZ i Gymru i fyw, gan gynnwys o fferm i fferm, trwy farchnadoedd, ac o sioeau neu ganolfannau casglu.
- Bydd y drwydded newydd hon yn disodli’r mesurau ar gyfer ‘Marchnadoedd Gwyrdd Penodedig’ yn Lloegr (a gyflwynwyd ar 18 Awst) ac o dan y trefniadau trwyddedu newydd, bydd marchnadoedd yng Nghymru a Lloegr yn gallu gwerthu da byw wedi’u brechu a heb eu brechu yn yr un gwerthiant. Dim ond anifeiliaid sydd wedi’u brechu neu’r rhai sydd wedi derbyn prawf negyddol cyn symud fydd yn gallu symud o farchnad yn y parth cyfyngedig i Gymru. Bydd angen i farchnadoedd ddilyn proses gymeradwy a byddant yn cael canllawiau mewn partneriaeth a’r LAA i gynorthwyo i gadarnhau statws brechu.
- Gall anifeiliaid sy’n mynd i’w lladd barhau i symud o dan y drwydded gyffredinol bresennol, ond ni fydd angen dynodi ar ôl 21 Medi. Bydd y drwydded gyffredinol hefyd yn cael ei diwygio i gynnwys marchnadoedd lladd a chanolfannau casglu i’w symud ymlaen i ladd-dy a bydd yn disodli’r broses bresennol ‘Marchnad Goch a Gymeradwywyd gan y Tafod Glas’ yng Nghymru. Nid oes gofyniad brechu ar gyfer anifeiliaid sy’n symud o dan y drwydded hon.
- Bydd anifeiliaid nad ydynt wedi’u brechu yn dal i fod angenprawf cyn symud negyddol a thrwydded benodol gan APHA i alluogi symudiadau i fyw yng Nghymru o’r RZ.
- Ni all anifeiliaid sy’n profi’n bositif am y Tafod Glas neu sy’n cael eu profi mewn swp lle mae un neu fwy o anifeiliaid yn profi’n bositif am y Tafod Glas symud i Gymru. Mae gan geidwaid yr opsiwn i naill ai brofi cyn symud eto ar ôl 30 diwrnod neu frechu’r anifeiliaid.
Mae’r newidiadau hyn i gyfyngiadau symud anifeiliaid yn adlewyrchu dymuniad y diwydiant i hwyluso’r fasnach hanfodol mewn stoc bridio; nid ydynt yn golygu bod y clefyd ei hun wedi dod yn llai difrifol. Gall y tafod glas achosi cyfraddau marwolaeth uchel mewn defaid, problemau atgenhedlu, a llai o gynhyrchu llaeth mewn gwartheg. Argymhellir yn gryf eich bod yn brechu i amddiffyn anifeiliaid a lleihau effaith y clefyd. Fodd bynnag, nid yw’n warant o amddiffyniad i fuchesi a heidiau, gan fod anifeiliaid wedi’u brechu yn dal i gario a lledaenu’r feirws, hyd yn oed os nad ydyn nhw’n dangos unrhyw arwyddion o salwch. Yn ôl y gwneuthurwyr, mae brechlynnau yn helpu i leihau faint o firws sydd yn y gwaed, ond dim ond y brechlyn Bultavo-3 ar gyfer gwartheg all atal y firws rhag mynd i mewn i’r llif gwaed.
Bydd y wefan yn cael ei diweddaru ddydd Gwener 5 Medi gyda manylion llawn ar sut i symud anifeiliaid o dan y rheolau newydd hyn, a bydd y drwydded gyffredinol yn cael ei chyhoeddi cyn y newidiadau hyn.
Nodiadau
- Mae cynllun brechu sylfaenol brechiad seroteip 3 firws y tafod glas yn golygu:
- Ar gyfer defaid – un pigiad o Syvazul neu Bultavo, neu ddau bigiad o Bluevac 3 wythnos ar wahân, ac bod dechrau’r cyfnod imiwnedd wedi mynd heibio.
- Ar gyfer gwartheg – dau bigiad o unrhyw frechlyn 3 wythnos ar wahân, a bod dechrau’r cyfnod imiwnedd wedi mynd heibio.
Ar gyfer Bluevac-3 a Bultavo-3, dechrau’r imiwnedd yw 3 wythnos (21 diwrnod) ar ôl cwblhau’r cynllun brechu sylfaenol ar gyfer defaid a gwartheg. Ar gyfer Syvazul dechrau’r imiwnedd yw 4 wythnos (28 diwrnod) ar ôl cwblhau’r cynllun brechu sylfaenol ar gyfer defaid, a 3 wythnos ar gyfer gwartheg. Rhaid i unrhyw anifeiliaid o’r fath fod wedi cael unrhyw ailfrechiad fel sy’n ofynnol yn y daflen ddata gwybodaeth cynnyrch, neu os oes 6 mis wedi mynd heibio ers dyddiad cwblhau’r brechiad cynradd. Gellir ymgynghori â SPCs ar: https://www.vmd.defra.gov.uk/ProductInformationDatabase.
- Ystyr “anifail” yw anifail neu gamelid sy’n cnoi cil. Mae anifeiliaid cnoi cil yn cynnwys ond heb fod yn gyfyngedig i wartheg, defaid, geifr, ceirw. Mae camelidau yn cynnwys ond heb fod yn gyfyngedig i lamas ac alpacas.
